Nie jest to kolejna lista „dobrych praktyk”, tylko, podobnie jak w poprzednim tekście Czego nie robić planując projekt cyfrowy, zestaw sugestii dla planujących realizację projektu cyfrowego. Nie są to apodyktyczne reguły, a jedynie wynikające z doświadczenia przykłady i rady do przemyślenia dla wszystkich planujących realizację projektu cyfrowego związanego z sektorem kultury lub udostępnianiem zbiorów.
- Współpracuj z instytucjami i niekomercyjnymi projektami
Jeżeli masz możliwość współpracy z centralną instytucją, która statutowo zapewni hosting i dostęp do zbiorów, archiwizację planowanego projektu, umożliwi jego rozwój lub choćby umożliwi konsultację – skorzystaj z tego. Tworzenie projektu całkowicie niezależnego jest obecnie nie tylko trudne, ale i lekkomyślne. Często prowadzi do zaniedbania standardów i skraca trwałość projektu. - Dbaj o trwałość projektu od samego początku
Już na początku musisz założyć, jak długo planowany projekt ma być dostępny, innymi słowy: jak długo ma istnieć. Jeśli w grę wchodzi digitalizacja zbiorów, ich opracowanie i postprodukcja – powinien mieć zapewnione trwałe wsparcie. Jeśli nie jesteś go w stanie zapewnić – patrz punkt 1. Od samego początku należy kompleksowo stosować podejście „future-proof” i – na ile da się przewidzieć – stosować takie technologie i formaty, które będą użyteczne w przyszłości lub będą łatwe do adaptacji lub konwersji. Jednocześnie należy eliminować elementy przestarzałe, pozbawione technologicznego wsparcia lub przeciwnie – zbyt nowe i eksperymentalne (np. modne rozwiązania, które nie zostały jeszcze dostatecznie zweryfikowane z perspektywy zewnętrznych i wewnętrznych użytkowników).
Jeżeli sam projekt zostanie zamknięty, to dzięki zastosowaniu takiego podejścia, wytworzone w jego ramach produkty będą mogły zostać zabezpieczone, zarchiwizowane lub udostępnione w ramach innego projektu lub np. centralnego repozytorium. - Sprawdź rozwiązania komercyjne
Bardzo często może się okazać, że koszt stworzenia serwisu znacznie przekracza koszt wieloletniego abonamentu i usług, dzięki którym nie trzeba martwić się o utrzymanie i rozwój, a co więcej, można sukcesywnie poszerzać projekt o nową zawartość. Warto zatem zawsze sprawdzić, czy nie istnieje usługa, która pokrywa się z naszą specyfikacją lub choćby ogólnym pomysłem. Skorzystanie z niej może oznaczać oszczędność środków, a zwłaszcza czasu, który można poświęcić na inne aspekty projektu (np. zawartość merytoryczną).
Nie bój się zatem rozwiązań komercyjnych, ale nie traktuj ich bezkrytycznie. I pamiętaj, że używając ich, możesz mieć wpływ na ich rozwój. - Jeśli masz możliwość – eksperymentuj
Oparcie całego projektu lub jego krytycznych aspektów o rozwiązania eksperymentalne jest dużym błędem, który może doprowadzić do katastrofy. Jeśli jednak jest możliwość przeprowadzenia marginalnego eksperymentu, którego ewentualne niepowodzenie nie wpłynie na cały projekt, warto skorzystać z takiego rozwiązania. Zatem jeśli masz możliwość, zainteresowane osoby, umiejętności, ciekawość, środki i zminimalizowane ryzyko – eksperymentuj. - Zintegruj swoje projekty
Zamiast tworzyć rozproszone serwisy opierające się na różnych technologiach i wymagające zróżnicowanego wsparcia, buduj raczej jednolitą strukturę opartą o mikroserwisy. Lepszy będzie cykl dobrze spozycjonowanych materiałów tematycznych na stronie głównej instytucji (poszerzonej ewentualnie o niezbędne komponenty) niż osobny tematyczny serwis. - Interoperacyjność to standard
Jeśli udostępniasz zbiory, korzystaj z rozwiązań interoperacyjnych. Najlepszym przykładem jest tu IIIF. Uzyskujesz otwarty, zaawansowany system udostępniania, a jednocześnie umożliwiasz wszystkim zaawansowane wykorzystanie efektów swojego projektu. - Zdiagnozuj potrzeby promocyjne
Jeśli tworzysz projekt o zasięgu lokalnym, dbaj o lokalną promocję. Nie musisz inwestować w otwieranie nowych stron w mediach społecznościowych, nawiąż kontakt z mediami lokalnymi. Jeśli zdobędziesz zasięg lokalny, globalny prędzej czy później zrobi się sam. - Wikipedia > media społecznościowe
Jeśli chcesz, by projekt przyniósł wszystkim większy pożytek, zamiast osoby wyspecjalizowanej w promocji w mediach społecznościowych zatrudnij rezydentkę/rezydenta Wikipedii. Wzbogacenie największej encyklopedii o zweryfikowane informacje o wysokiej jakości merytorycznej jest lepsze od zdobywania lajków i serduszek. Przekłada się też niejednokrotnie na większe zasięgi serwisu. - Poznaj użytkowników
Najlepiej bezpośrednio, a jeśli nie, to narzędziami diagnostycznymi spróbuj określić, czego potrzebują i jak zachowują się w serwisie użytkownicy. Jeśli ktoś spędza na stronie dużo czasu, wcale nie znaczy, że nie może dotrzeć do potrzebnej informacji. Jeśli ktoś spędza mało czasu, nie znaczy, że się zniechęcił, tylko do takiej informacji dotarł. Zawsze umożliwiaj użytkownikom przesłanie opinii na temat serwisu i jego zawartości. - Nie chomikuj
Jeśli masz możliwość otwartego i nieograniczonego udostępnienia swoich zbiorów, zrób to. Chomikowanie zbiorów i tworzenie zamkniętych serwisów było już kuriozalne 10 lat temu.
◊◊◊
Artykuł powstał w ramach realizacji przez Bibliotekę Narodową zadania sfinansowanie działalności Centrum Kompetencji w zakresie digitalizacji materiałów bibliotecznych w 2022 roku.
◊◊◊
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
